Gewichtsverlies: Gezondheidsuitdagingen voor mannen gerelateerd aan overgewicht en obesitas – comorbiditeiten en complicaties

Gewichtsverlies: Gezondheidsuitdagingen voor mannen gerelateerd aan overgewicht en obesitas – comorbiditeiten en complicaties

Tegenwoordig leeft een aanzienlijk percentage volwassenen met overgewicht of obesitas, wat het tot een van de meest voorkomende chronische ziekten wereldwijd maakt. Miljoenen mannen kampen hierdoor met fysieke, hormonale en psychologische uitdagingen [1]. Meer kennis over deze uitdagingen vormt een belangrijke basis om langer en gezonder te leven met een betere levenskwaliteit.

Dit artikel belicht de belangrijkste factoren die bijdragen aan gewichtstoename bij mannen, waaronder hormonale onevenwichtigheden zoals een tekort aan testosteron, de invloed van veroudering en aandoeningen zoals hypogonadisme. Naast de testikels dragen ook de bijnieren bij aan de productie van testosteron en spelen ze een rol in de algehele hormonale gezondheid. Het artikel onderzoekt verder hoe mannen gewicht kunnen verliezen op een manier die hun hormonale balans en algemeen welzijn ondersteunt.

Obesitas bij mannen

Obesitas gaat verder dan alleen het getal op de weegschaal en wordt in verband gebracht met een reeks gezondheidsproblemen. Overgewicht brengt meer gezondheidsrisico’s met zich mee en deze kunnen bij mannen sterker tot uiting komen door unieke biologische en hormonale factoren.

Daarnaast verhoogt obesitas het risico op verschillende vormen van kanker, vervetting van de lever, slaapapneu, seksuele disfunctie, gewrichtsproblemen en pijn in heupen, knieën, rug en voeten, evenals mentale gezondheidsproblemen. Andere aandoeningen die vaak samen voorkomen met obesitas zijn galstenen, bepaalde neuropsychiatrische aandoeningen, onvruchtbaarheid en urine-incontinentie.

Sommige ziekten en medicijnen kunnen bovendien bijdragen aan gewichtstoename of het moeilijker maken om obesitas te behandelen, omdat ze invloed hebben op voedings- of trainingsaanbevelingen.
Daarbovenop komt dat maatschappelijke normen mannen vaak ontmoedigen om hulp te zoeken, wat kan leiden tot vertraagde behandeling. Voor veel mannen is gewichtsbeheersing complex — het gaat niet alleen om voeding en beweging, maar ook om onderliggende hormonale en psychologische factoren.

Visceraal vet en de risico’s van obesitas

De effecten van obesitas reiken verder dan wat aan de buitenkant zichtbaar is. Mannen hebben de neiging om vet op te slaan in de buikregio, rondom de inwendige organen — dit zogenaamde viscerale vet brengt unieke gezondheidsrisico’s met zich mee.

In tegenstelling tot onderhuids vet, dat direct onder de huid ligt, is visceraal vet sterk gekoppeld aan een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, type 2-diabetes en andere ernstige gezondheidsproblemen.
Zelfs een bescheiden gewichtsverlies kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van visceraal vet, met betere gezondheid en minder risico op complicaties als gevolg.

Een goed gestructureerd gewichtsverliesprogramma dat zich richt op duurzame leefstijlveranderingen kan mannen helpen een gezond gewicht te bereiken en te behouden, het risico op chronische ziekten te verminderen en hun algehele gezondheid op lange termijn te ondersteunen. Inzicht in de gevaren van visceraal vet kan een sterke motivatie zijn om gezondere keuzes te maken en prioriteit te geven aan je gezondheid.

Hormonale factoren bij de gewichtsregulatie van mannen

De hormonale balans speelt een belangrijke rol in de manier waarop mannen hun gewicht reguleren. De meeste hormonen hebben op een of andere manier invloed op de stofwisseling en het lichaamsgewicht. Hoewel geen enkel hormoon dit proces volledig bepaalt, werken meerdere hormonen samen om honger, verzadiging, metabolisme en lichaamssamenstelling te reguleren.

Testosteron is hierbij bijzonder belangrijk. Dit hormoon, dat voornamelijk in de testikels wordt geproduceerd, ondersteunt spiergroei, botdichtheid en vetverdeling.
Gezonde testosteronniveaus worden geassocieerd met meer spiermassa en minder visceraal vet. Lage testosteronwaarden — vaak gezien bij mannen met obesitas — kunnen leiden tot meer vetopslag, vooral rond de buik, en verhogen het risico op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en diabetes type 2.
Een tekort kan ook energie en motivatie verminderen en het moeilijker maken om spiermassa te behouden, wat indirect de gewichtsregulatie beïnvloedt.

Andere belangrijke hormonen en signalen die gewicht en eetlust regelen, zijn leptine, ghreline, insuline en darmhormonen zoals GLP-1 en GIP. Deze hormonen sturen het hongergevoel en verzadiging aan, en verstoringen in hun signalering spelen een sleutelrol in de ontwikkeling van obesitas.

Het begrijpen van hoe testosteron samenwerkt met dit bredere hormonale netwerk geeft een completer beeld van de gewichtsregulatie bij mannen. Gewichtsbeheersingsstrategieën gebaseerd op regelmatige lichaamsbeweging, uitgebalanceerde voeding en duurzame leefstijlveranderingen helpen de hormonale balans en de algehele gezondheid te verbeteren.
In sommige gevallen kan medische evaluatie en behandeling van onderliggende hormonale problemen nodig zijn. Door inzicht te krijgen in de samenhang van verschillende hormonen kunnen mannen actief stappen ondernemen om vet te verminderen, het risico op chronische ziekten te verlagen en hun gezondheid op lange termijn te ondersteunen.

Inzicht in de risico’s van obesitas: een volledig overzicht

Het aanpakken van obesitas vereist inzicht in de brede gezondheidsgevolgen die overtollig gewicht voor het lichaam heeft. Deze risico’s hangen vaak met elkaar samen en versterken elkaar, vooral bij mannen.

Hieronder volgen de belangrijkste gezondheidsproblemen die verband houden met obesitas, met nadruk op de rol van visceraal vet en hormonale disbalans bij het ontstaan van ernstige aandoeningen:

Hart- en vaatproblemen en metabool syndroom bij mannen

Overgewicht en visceraal vet kunnen het vermogen van het lichaam om bloeddruk, bloedsuiker en vetten te reguleren verstoren. Dit leidt tot een combinatie van risicofactoren die bekendstaat als het metabool syndroom.
Deze omvatten [8–9]:

• Buikvet (abdominale obesitas)
• Hoge bloeddruk
• Dyslipidemie (hoge triglyceriden – lage HDL)
• Insulineresistentie

Het metabool syndroom verhoogt het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk — de belangrijkste doodsoorzaak wereldwijd [8–10]. Mannen ontwikkelen deze aandoeningen vaak eerder en in ernstigere mate, wat leidt tot hogere sterftecijfers [10].

Vervette lever – Niet-alcoholische leververvetting (MASLD)

Hoewel alcohol al lang bekendstaat als een belangrijke oorzaak van ernstige leveraandoeningen, komt leververvetting die verband houdt met obesitas — ook wel hepatosteatose genoemd en recent hernoemd tot MASLD (Metabolic Dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease) — steeds vaker voor, vooral bij mannen. MASLD, voorheen NAFLD (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease), houdt nauw verband met het metabool syndroom, met name insulineresistentie. Dit leidt tot verhoogde vetafbraak in vetweefsel en vetopslag in de lever.

Wanneer deze aandoeningen onbehandeld blijven, verhogen ze het risico op hart- en leverziekten aanzienlijk [13].

Sarcopenische obesitas – een verborgen risico bij oudere mannen

Bij ouder wordende mannen vormt de combinatie van viscerale vetophoping en spierverlies — sarcopenische obesitas genoemd — een verborgen gevaar. Deze dubbele belasting leidt tot lichamelijke kwetsbaarheid, een hoger risico op vallen, insulineresistentie en een verhoogde sterftekans [24].

Obesitas en kankerrisico

Obesitas is niet alleen een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten en diabetes, maar wordt ook in verband gebracht met een hoger risico op verschillende soorten kanker, waaronder darm-, lever-, prostaat-, nier-, galblaas- en alvleesklierkanker.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zou ongeveer 40% van alle kankergevallen kunnen worden voorkomen door gezondere leefstijlkeuzes — zoals betere voeding, meer lichamelijke activiteit, stoppen met roken en minder blootstelling aan UV-straling.

Chronische, laaggradige ontsteking en verstoorde insulinesignalering — beide veelvoorkomend bij obesitas — evenals hormonale disbalansen (lage testosteron- en hoge oestrogeenspiegels) kunnen bijdragen aan celveranderingen die kanker in de hand werken.
Een gezond gewicht behouden helpt deze risico’s aanzienlijk te verlagen en ondersteunt je algehele gezondheid op de lange termijn [13].

Slaapproblemen en vermoeidheid

Slaapapneu, gekenmerkt door korte ademstops tijdens de slaap, verstoort de rust en activeert het sympathische zenuwstelsel. Hierdoor stijgen hartslag, bloeddruk en adrenaline, terwijl het zuurstofgehalte daalt.
Deze verstoringen veroorzaken overdag vermoeidheid, verergeren een hoge bloeddruk en verhogen het risico op een beroerte.

Hormonale factoren – laag testosteron (hypogonadisme)

Testosteron speelt een cruciale rol bij spieropbouw, vetverdeling en de stofwisseling [15]. Veel mannen met overgewicht of obesitas hebben lage testosteronspiegels, wat kan leiden tot een verminderd libido, erectiestoornissen, onvruchtbaarheid, afname van spiermassa, osteoporose en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten (buikvet, diabetes type 2 en hoge bloeddruk).

De hormonale disbalans ontstaat door verhoogde aromataseactiviteit in vetweefsel, die testosteron omzet in oestrogeen. Dit leidt tot hogere oestrogeenspiegels en soms tot de ontwikkeling van borstweefsel (gynaecomastie).
Lage testosteronwaarden kunnen ook invloed hebben op stemming, concentratie en emotioneel welzijn.

Voor mannen met een testosterontekort kan hormoonvervangingstherapie (TRT), in combinatie met leefstijlaanpassingen, effectief zijn.
Bij Yazen bieden we gepersonaliseerde behandelplannen aan, waaronder de ADAM-test, om hormonale tekorten op te sporen en de balans te herstellen.

Psychologische en sociale factoren

Obesitas hangt nauw samen met mentale gezondheidsproblemen zoals angst, depressie en schaamtegevoelens. Maatschappelijke verwachtingen rondom mannelijkheid en lichaamsbeeld kunnen mannen ervan weerhouden om hulp te zoeken, wat de situatie verergert.

Daarnaast dragen ongezonde gewoonten, zoals overmatig alcoholgebruik, eetstoornissen (zoals binge eating disorder), neuropsychiatrische aandoeningen (NPF) en het gebruik van antidepressiva, bij aan gewichtsproblemen.

Het aanpakken van obesitas vraagt om een holistische benadering die de nadruk legt op mentaal welzijn, sociale steun en het verminderen van stigma.

Pijn en spijsverteringsproblemen

Overgewicht belast de gewrichten, vooral knieën en heupen, wat leidt tot pijn en ontstekingen. Gewichtsverlies kan deze druk verminderen en de symptomen van artrose verlichten.

Daarnaast verhoogt obesitas het risico op maag- en galblaasproblemen, zoals reflux en galstenen. Deze kunnen vaak worden verlicht door veranderingen in voeding — bijvoorbeeld minder vetrijke voeding — en een actievere levensstijl.

Vitamine D-tekort

Een laag vitamine D-gehalte komt vaak voor bij mensen met obesitas. Dit komt deels doordat vitamine D vetoplosbaar is en wordt opgeslagen in vetweefsel, maar ook door minder blootstelling aan zonlicht en een verminderde leverfunctie.

Voldoende vitamine D is essentieel voor sterke botten, een goed werkend immuunsysteem en psychisch welzijn.

Het belang van een holistische benadering

Dit brede perspectief benadrukt hoe belangrijk het is om obesitas grondig te beoordelen en persoonlijke behandelstrategieën te ontwikkelen. Alleen door een combinatie van medische zorg, leefstijlveranderingen en mentale ondersteuning kunnen mannen hun gezondheid effectief verbeteren en de risico’s van obesitas verminderen.

Management en strategieën voor gewichtsverlies bij mannen – een veelzijdige aanpak

Effectief gewichtsbeheer bij mannen vraagt om een veelzijdige aanpak, waarbij leefstijlveranderingen, medische interventies en op maat gemaakte ondersteuningsstrategieën worden gecombineerd. Het betrekken van familieleden bij gewichtsbeheersing en gezonde eetgewoonten kan belangrijke aanmoediging bieden en helpen om positieve veranderingen te versterken.

• Krachttraining en fysieke activiteit: Regelmatige weerstandstraining helpt om spiermassa te behouden, de stofwisseling te verbeteren en leeftijdsgebonden achteruitgang tegen te gaan [21]. Vooral mannen profiteren van gestructureerde krachtprogramma’s, omdat deze helpen om sarcopenische obesitas te bestrijden — een verborgen risico dat spierverlies combineert met vettoename bij oudere mannen. Zowel weerstandstraining als aerobe training kunnen ook de stofwisselingssnelheid verhogen, wat het gewichtsverlies ondersteunt door het energieverbruik te vergroten.
• Voeding en dieet: Een uitgebalanceerd dieet, rijk aan onbewerkte voedingsmiddelen, vezels en magere eiwitten, helpt om het gewicht onder controle te houden en vetophoping te verminderen [22]. Mannen worden vaak geconfronteerd met specifieke uitdagingen, zoals een hogere inname van fastfood en alcohol, die aanzienlijk bijdragen aan overtollige calorieën. Verschillende diëten — waaronder vetarme, eiwitrijke en vezelrijke diëten — zijn onderzocht op hun effectiviteit bij gewichtsbeheersing, elk met hun eigen voordelen en aandachtspunten. Het vervangen van vetrijke producten door alternatieven met minder vet of vetvrije opties, zoals magere melk, vetvrije yoghurt en ovengebakken chips, kan helpen bij gewichtsverlies en -behoud. Duurzame methoden — zoals portiecontrole (bijv. met Mealsizer®), gezondere kooktechnieken en voedingseducatie — zijn essentieel. Voedingsvoorlichting en begeleiding kunnen gedragsveranderingen bevorderen die langdurig gewichtsbeheer ondersteunen door in te spelen op emotionele en psychologische factoren die eetgewoonten beïnvloeden. Bewust zijn van wat en hoeveel je eet is cruciaal om je calorie-inname onder controle te houden. Het bijhouden van je totale calorieverbruik is een belangrijk onderdeel van succesvol gewichtsverlies en -behoud. Het volgen van gezonde eetpatronen over langere tijd is belangrijk voor blijvend resultaat. Strategieën die langdurig gewichtsverlies ondersteunen, zoals voortdurende gedrags- en leefstijlaanpassingen, zijn essentieel om gewichtstoename te voorkomen.
• Leefstijlveranderingen: Voldoende slaap, stressmanagement en regelmatige lichamelijke activiteit spelen allemaal een belangrijke rol bij het behouden van een gezond gewicht en een evenwichtige hormoonhuishouding [23]. Het opbouwen van routines die praktisch en duurzaam zijn, is vooral belangrijk voor mannen, die minder vaak dan vrouwen gestructureerde ondersteuning zoeken. Gezonde manieren om je gewicht te beheren — zoals voedzaam koken en het creëren van ondersteunende omgevingen — kunnen het langetermijnsucces verder vergroten.
• Medische interventies en GLP-1-agonisten: Moderne obesitasmedicatie, zoals GLP-1-receptoragonisten (bijv. semaglutide, tirzepatide), hebben de behandeling van obesitas ingrijpend veranderd door het verzadigingsgevoel te vergroten, de eetlust te verlagen en de glucoseregulatie te verbeteren [25]. Onderzoek toont aan dat er geslachtsverschillen bestaan: mannen kunnen meer visceraal vet en cardiometabole risico’s verminderen, terwijl vrouwen vaak een grotere totale gewichtsafname ervaren [26,27]. Het herkennen van deze verschillen is belangrijk bij het afstemmen van behandelplannen.
• Chirurgische opties: Voor mannen met ernstige obesitas die geen significant gewichtsverlies hebben bereikt via dieet, lichaamsbeweging en andere strategieën, kan bariatrische chirurgie een optie zijn. Ingrepen zoals een gastric bypass of sleeve-gastrectomie verkleinen de maag of veranderen het spijsverteringsstelsel, waardoor de voedselinname en voedingsopname worden beperkt. Hoewel bariatrische chirurgie een krachtig hulpmiddel kan zijn voor gewichtsverlies, is het doorgaans voorbehouden aan mensen die andere opties hebben uitgeput en wordt het altijd uitgevoerd onder begeleiding van ervaren zorgprofessionals. Deze ingrepen kunnen leiden tot aanzienlijk en blijvend gewichtsverlies, maar het is belangrijk te begrijpen dat een operatie geen snelle oplossing is — het vereist zorgvuldige evaluatie, nazorg en een blijvende aanpassing van je levensstijl.

De uitdagingen van mannen met obesitas

Het is belangrijk om je opties te bespreken met een zorgprofessional. Duurzame resultaten zijn niet alleen afhankelijk van medische behandeling, maar ook van ondersteunende systemen — zoals begeleiding, lotgenotengroepen en gemeenschapsgerichte hulpbronnen. Een holistische aanpak helpt je om gezonde gewoonten vol te houden en gewichtsverlies te behouden. Door weloverwogen beslissingen te nemen onder begeleiding van je zorgteam, vergroot je de kans op de best mogelijke uitkomst voor je gezondheid en welzijn.

Yazen hanteert een allesomvattende benadering van lichamelijke en mentale gezondheid, leefstijlgewoonten en risicofactoren. Er is geen eenvoudige, universele oplossing die voor iedereen werkt. Door de specifieke uitdagingen van elk individu rond overgewicht en gewichtsvermindering met respectvolle en persoonsgerichte zorg aan te pakken, ondersteunen we je op weg naar een betere gezondheid.

Tot slot: een holistische benadering van het welzijn van mannen

In een wereld die vaak gericht is op algemene oplossingen, is het cruciaal te begrijpen dat de weg van obesitas naar welzijn veelzijdig en persoonlijk is — en dus een gespecialiseerde aanpak vereist. Gewichtsverlies bij mannen vraagt om een behandelplan dat zowel fysieke als mentale zorg omvat. Hormonale veranderingen, lichaamsbeeld en persoonlijke doelen moeten allemaal worden meegenomen in de aanpak van gewichtsverlies en algemene gezondheid.

Zelfs een bescheiden gewichtsverlies kan al aanzienlijke voordelen hebben voor je hartgezondheid, bloeddruk en andere risicofactoren. Overmatig lichaamsvet kan ernstige orgaanschade en levensbedreigende complicaties veroorzaken. Deze risico’s zijn vaak sterker aanwezig bij mannen, die bovendien eerder complicaties ontwikkelen dan vrouwen. Dit benadrukt het belang van genderspecifieke benaderingen bij de behandeling van obesitas [2].

Vroege opsporing, tijdige interventie en preventieve maatregelen zijn essentieel voor een effectieve aanpak en kunnen leiden tot betere gezondheidsresultaten voor mannen. Het is belangrijk om obesitas te erkennen als een chronische medische aandoening die gespecialiseerde aandacht vereist — niet als een persoonlijke tekortkoming.

Bij Yazen begrijpen we deze complexiteit en stemmen we onze aanpak af op al deze aspecten. We bieden persoonlijke ondersteuning die rekening houdt met jouw specifieke behoeften en omstandigheden. Het aanpakken van gewichtsproblemen vraagt vaak om een combinatie van leefstijlveranderingen, medische interventies en psychologische begeleiding — én inzicht in hoe al deze onderdelen met elkaar samenhangen.

Het is een toewijding aan het herwinnen van je gezondheid en het verbeteren van je levenskwaliteit. Effectief gewichtsbeheer kan het risico op ernstige aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes aanzienlijk verminderen.

Disclaimer: Dit artikel is uitsluitend bedoeld ter informatie en vormt geen medisch advies. Raadpleeg altijd een zorgprofessional voor persoonlijk afgestemde aanbevelingen.

Disclaimer: Dit artikel is vertaald met behulp van AI. De Engelse versie is de originele versie. Bij twijfel prevaleert de Engelse tekst.

Referenties:

1. Ide et al. 2023. The impact of testosterone in men's health. Endocr J.; 70(7):655–662. https://doi.org/10.1507/endocrj.EJ23-0175
2. Batra et al. 2012. The Role of Visceral Fat.  Digestive Diseases 30.1 (2012): 70-74. https://doi.org/10.1159/000335722 
3. Weber et al. 2019. Fat mass and obesity-related health risks: predicting type 2 diabetes in men. Diabetes Care;42(3):529–536. https://doi.org/10.2337/dc18-1236 
4. Sandovici et al. 2025. Epigenetic Changes Associated With Obesity-related Metabolic Comorbidities. Journal of Endocrine Society, 9(9), 1. https://doi.org/10.1210/jendso/bvaf129 
5. Nguyen et al. 2021. Association of body mass index, waist circumference, and body fat with metabolic syndrome in men. Diabetes Metab Syndr Obes.;14:1453–1463. https://doi.org/10.2147/DMSO.S307193 
6. Okobi et al. 2024. Impact of Weight Loss on Testosterone Levels: A Review of BMI and Testosterone. Cureus. 21;16(12):e76139. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11745839/
7. Salas-Huetos et al. 2019. Diet and sperm quality: Nutrients, foods and dietary patterns. Reprod Biol.; 19(3):219–224. https://doi.org/10.1016/j.repbio.2019.07.005
8. Boeri et al. 2019. Heavy cigarette smoking and alcohol consumption are associated with impaired sperm parameters in primary infertile men. Asian J Androl.; 21(5):478–485. https://doi.org/10.4103/aja.aja_9_19
9. Kimblad et al. 2022. Decreased sperm counts in Swedish users of oral tobacco. Andrology.; 10(6):1181–1188. https://doi.org/10.1111/andr.13265
10. Okobi et al. 2024. Impact of Weight Loss on Testosterone Levels: A Review of BMI and Testosterone. Cureus. 21;16(12):e76139. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11745839/
11. Saad et al. 2016. Effects of long-term treatment with testosterone on weight and waist size in 411 hypogonadal men with obesity classes I–III: observational data from two registry studies. Int J Obes (Lond).; 40(1):162–170. https://doi.org/10.1038/ijo.2015.139
12. Häkkinen et al. 2001. Selective muscle hypertrophy, changes in EMG and force, and serum hormones during strength training in older women and men. J Appl Physiol.; 91(2):569–580. https://doi.org/10.1152/jappl.2001.91.2.569
13. Smith  et al. 2016. High protein vs high carbohydrate breakfast and its effect on postprandial glycemia in overweight men. Nutr J.; 15:53. https://doi.org/10.1186/s12937-016-0169-3
14. Heo et al. 2017. Obesity and quality of life in diverse male populations: The mediating effects of lifestyle interventions. Obes Res Clin Pract.; 11(4):408–417. https://doi.org/10.1016/j.orcp.2016.08.001
15. Akmal et al. 2006. Improvement in human semen quality after oral supplementation of vitamin C. J Med Food.; 9(3):440–442. https://doi.org/10.1089/jmf.2006.9.440
16. Safarinejad et al. 2009. Efficacy of coenzyme Q10 on semen parameters, sperm function and reproductive hormones in infertile men. J Urol.; 182(1):237–248. https://doi.org/10.1016/j.juro.2009.02.121
17. Nouri  et al. 2019. The effects of lycopene supplement on the spermatogram and seminal oxidative stress in infertile men: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Phytother Res.; 33(12):3203–3211. https://doi.org/10.1002/ptr.6485
18. Griffiths  et al. 2014. The role of social norms and body image concerns in men’s unhealthy weight control behaviors. Body Image.; 11(4):386–390. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2014.06.005
19. Dwyer et al.2019. Functional hypogonadotropic hypogonadism in men: Underlying neuroendocrine mechanisms and natural history. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, AdvanceArticle. J Clin Endocrinol Metab. 104(8):3403–3414. https://doi.org/10.1210/jc.2018-02697 
20.  Pletzer et al. 2021. The gonadal response to social stress and its relationship to cortisol. Stress.; 24(6):866–875. https://doi.org/10.1080/10253890.2021.1921419
21. Stanikova  et al. 2018. Increased estrogen level can be associated with depression in males. Psychoneuroendocrinology.; 87:196–203. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2017.10.004
22. Grossmann et al. 2024. Testosterone therapy in older men: clinical implications of recent landmark trials. Eur J Endocrinol. 191(1):R22–R45. https://doi.org/10.1093/ejendo/lvae071 
23. Jensen et al. 2014. Vitamin D and male reproduction. Nature Reviews Endocrinology, 10(3), 175-186. https://doi.org/10.1038/nrendo.2013.262 
24. Levine et al. 2017. Temporal trends in sperm count: a systematic review and meta-regression analysis. Hum Reprod Update.; 23(6):646–659. https://doi.org/10.1093/humupd/dmx022
25. Ford et al. 2000. Increasing paternal age is associated with delayed conception in a large population of fertile couples: evidence for declining fecundity in older men. Hum Reprod.; 15(8):1703–1708. https://doi.org/10.1093/humrep/15.8.1703
26. Allouche-Fitoussi  et al. 2020. The Role of Zinc in Male Fertility. Int J Mol Sci.; 21(20):7796. https://doi.org/10.3390/ijms21207796
27. Wang  et al. 2022. Effect of vitamin E on semen quality parameters: A meta-analysis of randomized controlled trials. Urol J.; 19(5):343–351. https://doi.org/10.22037/uj.v19i.6848
28. Falsig  et al. 2019. The influence of omega-3 fatty acids on semen quality markers: a systematic PRISMA review. Andrology.; 7(6):794–803. https://doi.org/10.1111/andr.12661
29. Sharma  et al. 2013. Androgenetic alopecia and risk of coronary artery disease. Indian Dermatol Online J.; 4(4):283–287. https://doi.org/10.4103/2229-5178.120637
30. Oh et al. 1998. Association of benign prostatic hyperplasia with male pattern baldness. Urology.; 51(5):744–748. https://doi.org/10.1016/S0090-4295(98)00006-5